Żyto zielonkowe to gatunek ozimy, specjalny rodzaj żyta dający wczesny, obfity plon w postaci zielonych roślin.

Żyto jest rośliną uniwersalną – rośnie także na glebach najlżejszych, dlatego jego uprawa z przeznaczeniem na paszę jest znakomitym rozwiązaniem. Pozwala na optymalne wykorzystanie potencjału gleby, szczególnie takiej, na której uprawa innych, bardziej wymagających gatunków zbóż ozimych byłaby niemożliwa lub kosztowniejsza, a przez to nieopłacalna.

Dzięki bardzo dobrze wykształconemu systemowi korzeniowemu żyto optymalnie wykorzystuje substancje odżywcze zawarte w glebie oraz zimową wilgoć. Kolejną cechą biologiczną i ważną zaletą odmian zielonkowych jest świetna zdolność krzewienia – już jesienią pojawia się gęsty łan.

W przypadku żyta zielonkowego istotny jest odpowiedni termin zbioru. Rośliny kosi się, gdy zaczynają się kłosić. Biorąc pod uwagę fizjologię żywienia zwierząt hodowlanych to najlepszy termin, ponieważ w późniejszych fazach następuje jednoczesny silny przyrost suchej masy i włókna surowego, co obniża wartości odżywcze paszy.

W późniejszych terminach koszenia żyto zielonkowe jest też podatne na wyleganie.

Przy wyborze odmiany żyta z przeznaczeniem na zielonkę pod uwagę powinny być brane takie parametry, jak: szybki wzrost roślin wiosną, wyższa odporność na pleśń śniegową oraz odporność na wyleganie. Do zasiewu w poplonach preferowane są odmiany wysokie i sztywne, silnie krzewiące się. Dzięki doborowi odmiany o odpowiednich cechach można uniknąć problemów zarówno z jakością, jak i ze zbiorem. Warto pamiętać, że żyto w porównaniu z innymi przedplonami dobrze toleruje późny wysiew, a dzięki wysokiej zimotrwałości (w porównaniu do innych międzyplonów) można spodziewać się pewnego i stabilnego plonu. Jedną z ważniejszych zalet uprawy żyta zielonkowego są stosunkowo niskie nakłady pracy, jakie trzeba wliczyć w prowadzenie plantacji.

Żyto na paszę i na biomasę

Parametrem, który decyduje o wartości paszowej żyta poplonowego jest zawartość suchej masy. Zielonka w fazie kłoszenia zawiera 16–18 proc. białka ogólnego, dlatego zbiór najlepiej przeprowadzać w tej fazie. Uprawa żyta na zielonkę jest bardzo dobrym rozwiązaniem, gdy w gospodarstwie nie ma zbyt wielu trwałych użytków zielonych, a występuje konieczność podratowania bilansu paszowego, głównie dlatego, że żyto zielonkowe, dzięki wczesnemu i intensywnemu krzewieniu potrafi wydać bardzo wysoki plon suchej masy na wiosnę (40–70 dt s.m./ha). Uzyskuje się w ten sposób świeżą biomasę do skarmiania. Zielona pasza jest szczególnie bogata w witaminy, białko oraz substancje enzymatyczne i doskonale wpływa na mleczność, płodność i ogólną zdrowotność zwierząt. Ze względu na to, że czas wykorzystywania świeżych roślin do skarmiania jest bardzo krótki, żyto można również zakiszać. Skoszoną biomasę pozostawia się na polu na około 1–2 dni, następnie przystępuje do zakiszania – w balotach lub na pryzmie.

Po zbiorze żyta można wysiać kukurydzę o niższym FAO, także z przeznaczeniem na paszę. Żyto zielonkowe użyte jako przedplon kukurydzy należy zebrać odpowiednio wcześnie (koniec kwietnia, początek maja), by zdążyć jeszcze z wysiewem uprawianej tuż po nim kukurydzy.

Wśród rolników uprawa żyta z roku na rok staje się coraz popularniejsza. Oprócz względów ekonomicznych (niższe koszty prowadzenia plantacji), liczy się też szerokie zastosowanie tego zboża. Sieje się je także w celu uzyskania biomasy.

Ważnym aspektem, na który również należy zwrócić uwagę jest fakt, że dzięki dobremu krzewieniu i pokryciu pola jesienią żyto chroni glebę przed erozją. Wcześnie wysiane żyto zielonkowe pomaga zredukować zalegające w ziemi resztki azotu i zapobiega ich przemieszczaniu się w głąb gleby. Kolejną zaletą jest możliwość przystąpienia do programu rolnośrodowiskowego „Ochrona wód i gleb”, co wiąże się z dodatkowymi dopłatami.

(ib)
 

Materiał opublikowany w tygodnikach Wydawnictwa Promocji Regionu: CGD, CBR, CWA, CRY, CLI 6 października 2016 r.

zdjęcie: archiwum Agrolok Sp. z o.o.