Kwasica występuje w konsekwencji obniżenia pH żwacza poniżej jego fizjologicznego poziomu. Przyczyną jest podawanie zbyt dużej ilości pasz zawierających łatwo fermentujące węglowodany lub brak pasz strukturalnych o wysokiej zawartości włókna (siano, słoma) w dawce.
 

Z kwasicą mamy do czynienia, kiedy pH w żwaczu spada poniżej 6,0. Kwaśny odczyn żwacza spowodowany jest dużą produkcją kwasu propionowego i masłowego. Jeśli stado jest pod oceną hodowlaną, bardzo łatwo rozpoznać zakwaszenie poszczególnych zwierząt, analizując tabulogramy – krowa jest zakwaszona, kiedy stosunek białka do tłuszczu wynosi 1 lub spada poniżej tej wartości.
 

Przyczyny

Jedną z najczęstszych przyczyn kwasicy jest zbyt duża ilość śrut zbożowych i melasy w dawce pokarmowej, przy jednoczesnej niskiej zawartości włókna. Dlatego zakwaszenie żwacza obserwujemy często u krów wysokowydajnych lub zagrożonych ketozą – żeby zaspokoić zwiększone potrzeby żywieniowe, hodowcy podają im zbyt duże ilości pasz treściwych w stosunku do objętościowych. Spadkowi pH sprzyja również zbytnie rozdrobnienie pasz objętościowych, które może powodować sortowanie paszy przez zwierzęta i wyjadanie wyłącznie „smacznych kąsków”. Stosowanie kiszonek o zbyt niskim pH oraz zadawanie pasz treściwych „na pusty żwacz”, bez dodatku włókna strukturalnego, czy gwałtowne zmiany dawki paszowej bez okresu przejściowego, szczególnie w pierwszym okresie po wycieleniu, dodatkowo zwiększają ryzyko wystąpienia kwasicy.
 

Objawy

Najczęstszymi objawami kwasicy są:

• zmniejszenie pobierania paszy,

• spadek wydajności mlecznej przy jednoczesnym obniżeniu zawartości tłuszczu w mleku,

• brak przeżuwania,

• biegunki (luźny kał).

Jeśli stan zakwaszenia organizmu utrzymuje się przez dłuższy czas, dochodzą do tego problemy z rozrodem, występowanie kulawizn, wzrost poziomu komórek somatycznych i spadek kondycji. W skrajnych sytuacjach kwasica może doprowadzić do ustania pracy żwacza, a w konsekwencji nawet do śmierci krowy.
 

Zapobieganie

Polega na właściwym zbilansowaniu dawki pod kątem zawartości włókna strukturalnego i stosunku energii do białka oraz unikaniu podawania śrut zbożowych o zbytnim rozdrobnieniu bez uzupełnienia o pasze objętościowe. Należy podzielić dzienne dawki pasz treściwych na kilka porcji (maksymalnie 3 kg jednorazowo) i odpowiednio przygotować dawki TMR, unikając zbytniego rozdrobnienia paszy. Ważne jest zachowanie okresów przejściowych przy zmianach dawek paszowych lub wprowadzaniu nowych pasz, żeby umożliwić przyzwyczajenie się mikroflory żwaczowej do trawienia nowych pokarmów. Powinno się również podawać dodatki buforujące treść żwacza, np. żywe kultury drożdży, a interwencyjnie kwaśny węglan sodu.

Bardzo ważne w zapobieganiu kwasicy i innym schorzeniom jest zachowanie wysokiego poziomu dobrostanu zwierząt. Zapewnienie krowom odpowiednich warunków do odpoczynku pozwala na fizjologiczny odruch przeżuwania – wydzielająca się wtedy ślina naturalnie buforuje treść żwacza. Stres cieplny może doprowadzić do tzw. letniej kwasicy, czyli spowodowanej mniejszą aktywnością mikroorganizmów w żwaczu pod wpływem wysokich temperatur, dlatego należy go unikać.

Chcąc zachować wysoką wydajność stada, nie wolno dopuścić do wystąpienia kwasicy. Prawidłowo zbilansowana dawka i obserwacja zwierząt pozwoli uniknąć tego schorzenia lub zminimalizować jego negatywne skutki poprzez wczesne podjęcie leczenia.

(aw)
 

Materiał ukazał się w „Magazynie Najbliżej Rolnika” nr 1/2018 (4)