Nad sensem i opłacalnością stosowania obornika nie muszą zastanawiać się ci rolnicy, którzy produkują go we własnych gospodarstwach. W hodowlach jest on produktem ubocznym i często księgowany jest jako dodatkowy koszt produkcji.
 

Poszukując alternatyw dla nawozów mineralnych, wiele gospodarstw korzysta z możliwości zakupu obornika z zewnątrz. Ofert takich w ostatnich latach jest coraz więcej. Wynika to z dynamicznego rozwoju wielkoprodukcyjnych ferm drobiarskich. Jeżeli podobna koniunktura utrzyma się w kolejnych latach, można założyć, że również podaż obornika będzie rosła i będzie on łatwiejszy do pozyskania. Bez wątpienia będzie to korzystne dla polskich gleb, dość ubogich w próchnicę. O zyskach dla producentów roślin rolniczych zdecydują relacje pomiędzy ceną obornika, kosztami aplikacji a uzyskanymi plonami.
 

Zawartość składników pokarmowych

Rzeczywistą wartość nawozów organicznych, jak też koszt ich aplikacji trudno oszacować. Obornik zawiera wiele niezbędnych składników pokarmowych. Zawartość podstawowych różnicuje przede wszystkim gatunek zwierząt, od jakich nawóz został pozyskany. Jakość i wartość zależy też od wieku zwierząt, utrzymania stada, sposobu żywienia, przechowywania i wreszcie sposobu i terminu jego stosowania.

Po poddaniu różnych próbek obornika analizom laboratoryjnym uzyskuje się często wyniki bardzo rozbieżne. Jednak do ekonomicznego szacunku ogólnej wartości nawozu możemy przyjąć średnie wartości uzyskane z wielu analiz.

W literaturze czy w internecie dostępnych jest wiele źródeł, podających średnie wyniki z setek analiz. Cytując wyniki laboratoriów Instytutu Uprawy Nawożenia

Gleboznawstwa możemy przyjąć, że jedna tona obornika zawiera takie ilości składników, jak w tabeli nr 1.
 

Tabela 1: Zawartość składników pokarmowych (kg/tonę) w oborniku w zależności od jego typu.
 

Jak widać, najbardziej skoncentrowany, a przy tym najbardziej zasobny jest obornik pochodzący z ferm drobiarskich. Według analiz chemicznych ceniony wśród rolników obornik bydlęcy pod względem nawozowym jest niestety znacznie gorszy.
 

Koszt ekonomiczny

Znając wartość nawozową można ustalić wartość ekonomiczną nawozu. Najprostszą metodą liczenia będzie ustalenie kosztu jednego kilograma składnika w oparciu o ceny składników z nawozów mineralnych. Obecnie szacunkowa cena kilograma wynosi w przypadku azotu (średnia cena liczona z cen mocznika i saletry) około 2,7 PLN, fosforu (z superfosfatu i fosforanu) około 3,3 PLN, potasu (z soli potasowej) około 2 PLN. Mnożąc zawartość składników w tonie przez średnią cenę z nawozu mineralnego otrzymamy wartość nawozu organicznego.

Z danych zamieszczonych w tabeli wynika, że wartość tylko głównych składników w oborniku kurzym przekracza 108 PLN, zaś w oborniku bydlęcym stanowi zaledwie około 35 PLN.

W celu skalkulowania opłacalności stosowania obornika należy uwzględnić również koszty jego aplikacji. Po wyliczeniu kosztów amortyzacji maszyn, paliwa i ludzi, w zależności od użytego sprzętu i organizacji pracy koszt rozrzucenia 1 tony waha się od 12 do 20 PLN. Do tego należy doliczyć dodatkowo od 3,5 do 5 PLN za załadunek jednej tony. Koszt aplikacji należy szacować więc w przedziale 15,5–25 PLN od tony, co w przypadku obornika bydlęcego daje koszt około od 465 do 750 PLN (30 ton), a w przypadku obornika kurzego od 232 do 375 PLN (15 ton). Koszt nawiezienia wpływa więc istotnie na opłacalność użycia, szczególnie jeżeli przyjmie się, że obornika bydlęcego trzeba wywieźć na pole około 30 ton a obornika kurzego wystarcza już ilość 10–15 ton.
 

Dostępność składników pokarmowych różnić się będzie w zależności od jakości gleby i zawartości składników pokarmowych, dlatego najprostsza analiza ekonomiczna powinna zakończyć się na tym poziomie, gdyż idąc dalej występują różnice, trudne do przeanalizowania w ujęciu ogólnym.
 

Opłacalność

Po wyliczeniu kosztów aplikacji znacznie zawęża się

rozpiętość nożyc opłacalności. Z obornikiem bydlęcym (30 ton) wprowadzamy składniki równoważne 1050 PLN, zaś koszt ich wprowadzenia to nawet 750 PLN. Lepsza relacja zostaje zachowana przy nawożeniu obornikiem kurzym, bowiem wartość wprowadzonych z 15 tonami nawozu składników to aż 1630 PLN, przy

czym na koszty aplikacji maksymalnie poświęca się 375 PLN.

Przy wyliczeniu ostatecznej wartości obornika należy skorygować jego wartość o równoważniki nawozowe, nie wszystko bowiem, co zostanie wprowadzone do gleby rośliny wykorzystają. Na przyswajalność wpływa tempo mineralizacji, uzależnione od jakości gleby, temperatury, uwilgotnienia, zasobności gleby, uprawianego gatunku i wielu innych czynników. Składniki podlegają wypłukiwaniu, tak jak w przypadku potasu, wiązaniom do form trudno dostępnych dla roślin lub ulatniają się do powietrza, jak w przypadku przemian azotowych. Ogólnie z całości rośliny wykorzystują od 30% w przypadku fosforu do 70% w przypadku potasu.

Wprowadzone składniki należy skorygować więc o równoważnik nawozowy, czyli ilość dostępnego składnika dla roślin. Na podstawie tej pobieżnej analizy ekonomicznej należy wyciągnąć podstawowe wnioski:

• Zawartość składników w oborniku może znacznie się różnić, więc do wyliczenia opłacalności najlepiej oddać do analizy obornik, który chcemy zastosować.

• Wartość obornika bydlęcego determinuje koszty aplikacji. By utrzymać najwyższą opłacalność nawożenia, trzeba maksymalnie redukować koszty wywozu na pole.

• Obornik, oprócz podstawowych składników, wprowadza do gleby wiele składników pobocznych, jak wapń, magnez, siarka, mikroelementy, które również należy dodać do ogólnej wartości nawozu.
 

(mt)
 

Tabela 2: Wartość podstawowych składników NPK w oborniku (PLN/t)
 

Tabela 3: Współczynniki wykorzystania fosforu i potasu i równoważniki nawozowe azotu
 

Materiał ukazał się w „Magazynie Najbliżej Rolnika” nr 1/2018 (4)