Rozród krów mlecznych - jak uzupełnić niedobory energetyczne w dawce pokarmowej?

Prawidłowy przebieg ciąży u bydła wpływa na opłacalność zarówno produkcji mlecznej, jak i mięsnej. W związku z tym celem każdego hodowcy jest uzyskanie od zwierząt jak największej liczby potomstwa, które zostanie przeznaczone do dalszej hodowli (remont stada i jego powiększenie) lub jako materiał rzeźny. W przypadku produkcji mlecznej poród jest początkiem nowej laktacji.
 

Straty finansowe związane z zaburzeniami rozrodu i jałowieniem krów stanowią poważny problem dla hodowców. Wynika to z mniejszych dochodów uzyskanych ze sprzedaży mleka, dłuższej przerwy między wycieleniami, a także z dodatkowych kosztów przeznaczonych na opiekę weterynaryjną. Warto zwrócić szczególną uwagę na ostatni z wymienionych czynników. Największe wydatki hodowcy ponoszą ze względu na ponowne zabiegi inseminacyjne bądź leczenie niepłodności krów. Z kolei przedłużone laktacje wpływają na niższą wydajnością zwierząt, jak również większe ryzyko występowania chorób metabolicznych. Do groźnych konsekwencji skutecznego rozrodu zaliczamy niedobory energetyczne oraz nadmierną podaż białka żwaczowego i związany z tym wysoki poziom mocznika. Wszystko to bezpośrednio związane jest z niewłaściwym żywieniem.
 

Omega chronią zarodki

Bardzo często problemy z rozrodem wynikają z poronień już w okresie zarodkowym, zwanym także embrionalnym, czyli od momentu zapłodnienia do 42. dnia ciąży. Zamieranie zarodków w dużej mierze ogranicza płodność zwierząt, dlatego konieczne jest dostarczenie im odpowiednio dobranych składników pokarmowych już od samego początku ciąży. Zasobnym źródłem energii w okresie wczesnego rozwoju zarodka są kwasy omega-3 i omega-6 zawarte w sojowych komponentach paszowych – Protina Fat. Substancje te odgrywają kluczową rolę w procesie dojrzewania komórek jajowych, a także pośrednio wpływają na funkcję macicy i jajników.

Podstawowym warunkiem utrzymania ciąży w pierwszej fazie rozwoju zarodka jest właściwe stężenie progesteronu. Synteza tego hormonu nie byłaby możliwa bez udziału cholesterolu, którego koncentrację we krwi zwiększają kwasy z rodziny omega. Dobroczynne działanie komponentu jest szczególnie widoczne we wczesnej fazie ciąży, ponieważ ułatwia zagnieżdżenie się zarodka. Ponadto wpływa na zmniejszenie poziomu prostaglandyny – grupy hormonów odpowiedzialnej za ich zamieranie w pierwszych tygodniach po inseminacji.
 

Przyczyny i skutki niedoborów energetycznych

Prawidłowy rozród w głównej mierze zależny jest od przyczyn zewnętrznych, sporadycznie od uwarunkowań genetycznych. Niepokrycie potrzeb pokarmowych wysokowydajnych zwierząt pod względem energii, białka, witamin oraz składników mineralnych prowadzi do zaburzeń w rozrodzie i prawidłowym przebiegu ciąży. Okres międzyciążowy, czyli czas między wycieleniem a ponownym zajściem w ciążę, nie powinien trwać dłużej niż maksymalnie 90-100 dni. Opóźnienia pierwszej rui są zazwyczaj rezultatem niedoborów energetycznych na początku laktacji, które stanowią również przyczynę występowania jednej z najkosztowniejszych chorób – ketozy. Deficyt tych składników powoduje także zaburzenia układu hormonalnego. Im dłużej trwa ujemny bilans energetyczny w tym okresie, tym bardziej wydłuża się czas osłabienia aktywności jajników.

Jak zatem prawidłowo uzupełnić niedobór energii w żywieniu zwierząt? Optymalnym rozwiązaniem jest zastosowanie umiarkowanych dodatków kwasów tłuszczowych w dawce przejściowej, również dla krów wysokowydajnych, dostępnych w Protinie Fat. Energia zawarta w komponencie pochodzi z tłuszczu chronionego, który jest łatwo przyswajalny i nie zaburza procesów zachodzących w żwaczu. Forma ta jest nie tylko bezpieczna, tzn. zapobiega ketozie i eliminuje ryzyko występowania kwasicy, ale również pożądana w żywieniu bydła. Uzupełnienie w ten sposób potrzeb energetycznych nie tylko umożliwia poprawę parametrów rozrodu, lecz również ułatwia start wysokowydajnych krów w laktację, a także istotnie poprawia widoczność rui.
 

Mocznik a zacielenia

Wysoka zawartość mocznika we krwi to jedno z najczęstszych zagadnień, które pojawia się w kontekście niedoborów energetycznych. Jeżeli poziom tej substancji wzrasta powyżej 300 mg/l, wówczas zamianie ulega pH błony śluzowej macicy, która w takiej sytuacji nie jest gotowa na przyjęcie zarodka. Wpływa to na trudności z zacieleniem, a w przypadku zagnieżdżonego zarodka może prowadzić do wczesnego zamierania płodu. Ponadto wysoki poziom mocznika znacznie obciąża wątrobę, a w wyniku jej uszkodzenia zaburzona zostaje gospodarka hormonalna. Wbrew pozorom istotną rolę w tej kwestii odgrywa jakość białka w dawce, a konkretnie ilość tego składnika, która omija żwacz i ulega rozkładowi dopiero w jelicie – tzw. białka ,,by-pass”. Nadmiar białka trawionego w żwaczu, tzw. białka żwaczowego, uwalnia duże ilości amoniaku, który – dopiero po przetworzeniu przez wątrobę w bezpieczniejszą formę – mocznik, uwalniany jest wraz z moczem i mlekiem. Możliwości detoksykacyjne wątroby są ograniczone, a nadmiar amoniaku z powrotem dostaje się do krwiobiegu, co wpływa na dodatkowe obciążenie energetyczne krowy.
 

Witaminy w surowcu

W przypadku rozrodu największe znaczenie ma witamina A. Bogatym źródłem tego składnika są nasiona soi, z których wytwarzana jest Protinia Fat. Proces produkcji komponentu został opracowany w taki sposób, by zachować maksymalną ilość tych związków, które naturalnie występują w nasionach soi. Witamina A zawarta w Protina Fat jest prekursorem prowitaminy beta-karotenu, który ma ogromny wpływ na odżywianie zarodka i funkcjonowanie jajników. Niedobór tej substancji powoduje zaburzenia w transporcie plemników i zagnieżdżeniu się zarodka w macicy.

(pm)

Materiał ukazał się w “Magazynie Najbliżej Rolnika” nr 3 / 2019 (9)