Błędy w żywieniu krów a ciche ruje

W ostatnich latach w hodowli krów obserwuje się wyraźne wydłużenie okresu od porodu do pierwszej owulacji, co znacząco pogarsza wskaźniki rozrodu. Przyczyną tego zjawiska jest najczęściej nieprawidłowe żywienie, a szczególnie podawanie paszy, która nie pokrywa zwiększonego zapotrzebowania na energię w okresie jej wysokiego deficytu, to jest w pierwszym okresie laktacji. Niedobory energetyczne mogą być z kolei podłożem braku czynności jajników, czyli zahamowania procesu dojrzewania pęcherzyków, przy czym stwierdza się znaczne obniżenie poziomu progesteronu we krwi.

Oczywiście, przyczyną braku rui mogą być też infekcje dróg rodnych, stany zapalne błony śluzowej macicy czy też występowanie przetrwałego ciałka żółtego. Wszystkie te schorzenia jednak, związane z zaburzeniami odporności, mogą wynikać z niedoborów składników funkcjonalnych w paszy, tj. wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, mikroelementów i witamin. Szkodliwy i brak, i nadmiar Popęd płciowy z zachowaniem cyklicznej aktywności jajników, który przebiega z wyraźnie osłabionymi objawami zewnętrznymi lub przy całkowitym ich zahamowaniu, określany jest jako cicha ruja. Właściwa cicha ruja najczęściej wynika z błędów żywieniowych, pozorna to konsekwencja złej organizacji stada i niedostatecznej jego obserwacji. Można także wymienić fizjlogiczną – to najczęściej pierwsza ruja po porodzie.

Zmniejszenie ilości pobieranej paszy u krów już na 5-7 dni przed porodem wynika ze zmian hormonalnych oraz błędów żywieniowych takich jak: przekondycjonowanie samic cielnych, zbyt szybkie zmiany paszy, za niska koncentracja energii w dawce, związana najczęściej ze złą jakością pasz objętościowych bądź brakiem bilansu dawki. Na obniżenie pobrania paszy mogą wpływać również choroby racic bądź zła organizacja stołu paszowego. Niedobory energii w paszy obniżają tempo wzrostu pęcherzyków w jajnikach, a towarzyszące temu zaburzenia metaboliczne (zwyrodnienie tłuszczowe wątroby, ketoza) mogą być przyczyną zbyt małej syntezy cholesterolu, a tym samym sterydowych hormonów płciowych – estrogenów. Ponadto mobilizacja tkanki tłuszczowej poprzez uwalnianie zmagazynowanego w niej progesteronu zwiększa jego stężenie we krwi, co działa hamująco na syntezę GnRH (gonadoliberyny, hormonu uwalniającego gonadotropinę) w podwzgórzu.

Powodem cichych rui może być także nadmiar białka w dawce pokarmowej, w szczególności tego palonego w żwaczu, najczęściej skutkujący nadmiernym obciążeniem wątroby i nerek i powodujący konieczność usunięcia z organizmu dużych ilości mocznika, powstającego z amoniaku wytwarzanego w żwaczu. Im więcej białka zawiera dawka pokarmowa, tym mniej w niej energii, a detoksykacja amoniaku jest bardzo kosztowna energetycznie. Nie bez znaczenia jest również nieprawidłowa suplementacja witaminowo-mineralna. Największy wpływ na ciche ruje wykazują hipowitaminozy (niedobory witamin) retinolu i tokoferolu czy beta-karotenu.

Inne przyczyny


Nieodpowiednie żywienie, w tym utrudniony dostęp do dobrej jakości paszy i wody, to niejedyna przyczyna wystąpienia cichych rui. Na rozród mają wpływ także wszelkie czynniki rzutujące na dobrostan zwierząt. Istotne są np. temperatura, ruch i wilgotność powietrza czy jego zanieczyszczenia, jak również poziom gazu gnojowego i gospodarka odchodami. Duże znaczenie ma również poziom stresu. Wśród czynników stresogennych można wyróżnić: nieprawidłowy system utrzymania bydła, nieodpowiednią technikę doju i strategię wprowadzania nowych zwierząt, niewłaściwe zachowanie personelu, dominację w stadzie, wysoki poziom hałasu, brak ruchu.

Niedocenianym czynnikiem, mającym negatywny wpływ na rozród, jest stres cieplny, powodujący m.in. zaburzenia w rozwoju pęcherzyków jajnikowych, a co za tym idzie – produkcję niższej ilości estrogenów. Konsekwencje hipertermii pogłębia zmniejszone pobranie paszy, związane z przegrzaniem organizmu, dodatkowo pogarszające bilans energetyczny.

Ograniczenie aktywności ruchowej przy wysokiej temperaturze lub w dusznym pomieszczeniu wiąże się z mniejszą tolerancją na obskakiwanie. W warunkach stresu cieplnego skraca się czas występowania objawów rujowych, większe jest prawdopodobieństwo wystąpienia cichych rui pozornych, co źle odbija się na skuteczności krycia.

Materiał opublikowany w tygodnikach Wydawnictwa Promocji Regionu: CGD, CBR, CWA, CLI, CRY 3 marca 2016
zdjęcie: UnitedSoybeanBoard/flickr.com