Decyzja, na który system krycia w stadzie się zdecydować, zależy od preferencji producenta, a także liczby utrzymywanych loch, przeznaczonych do rozrodu. Zarówno inseminacja, jak i krycie naturalne mają swoje wady i zalety, czasami hodowcy korzystają równocześnie z obu metod.
 

Koszty utrzymania knurów w dużych stadach, uwzględniając specyfikę żywienia, pielęgnacji i zasady chowu, zdecydowanie przewyższają nakłady na inseminację. Przy stadzie podstawowym do 25 loch zalety krycia naturalnego, jakość materiału genetycznego i większa częstotliwość oproszeń zachęcają jednak do utrzymywania rozpłodnika. Nawet jeśli stado jest większe, gdy korzysta się wyłącznie z inseminacji, knur bywa bardzo pomocny w wyszukiwaniu loch w rui, a także w kryciu loch problemowych.
 

Rozród naturalny

Knur kryjący naturalnie powinien charakteryzować się optymalnymi parametrami cech ojcowskich: dobrym wykorzystaniem paszy, szybkim tempem wzrostu, odpowiednim umięśnieniem, wybojowością i dużym udziałem wyrębów wartościowych. Nie bez znaczenia jest mocna budowa, zwłaszcza kończyn, która umożliwi długie użytkowanie samca, a także właściwy temperament i libido, pozwalające na łatwe stymulowanie do krycia. Wymagane jest świadectwo zdrowia zwierzęcia, z adnotacją, że jest wolne od choroby Aujeskiego i brucelozy.
 

Jeśli chodzi o warunki środowiskowe, to nie powinno się dopuszczać ani do wychłodzenia, ani do przegrzania zwierzęcia. Należy zwracać uwagę na przeciągi, wilgotność powietrza oraz odpowiednią wentylację, zapewnić też przestrzeń bytową, najlepiej przestronny, właściwie usytuowany kojec ze ściółką. Badania wykazały, że knury utrzymywane na rusztach mają nasienie gorszej jakości i są szybciej brakowane. Wymagane są: regularna, okresowa dezynfekcja otoczenia knura, a także terminowe szczepienia i odrobaczania. Bardzo ważny do utrzymania prawidłowej kondycji jest stały kontakt knura z innymi świniami – zwierzę musi mieć możliwość obwąchiwania, obracania się. Dzień świetlny knura, w celu odpowiedniego stymulowania libido, powinien trwać około dwunastu godzin.
 

Na początek do krycia powinny być podstawiane samice młode, niewielkie, z wyraźnymi objawami rujowymi. Krycie należy w pełni nadzorować, dopilnować poprawności skoku i nieruchomości lochy, a w razie potrzeby wprowadzić prącie. W przypadku młodych, niedoświadczonych knurów, należy wykazać się cierpliwością i uważać, by nie miała miejsca sytuacja, która mogłaby skutkować w przyszłości niechęcią do krycia. Do około roku knurów nie powinno się użytkować zbyt intensywnie – może to powodować zmniejszenie skuteczności krycia i rodzenie się mało licznych miotów, a także konieczność przedwczesnego brakowania. Starsze samce mogą kryć nawet do 20 razy w miesiącu, z zapewnieniem odpowiedniej, minimum pięciodniowej przerwy po każdym intensywnym tygodniu. Jeśli liczba loch przekracza możliwości knura, należy ograniczyć się do jednego skoku w przypadku loch wieloródek. Późniejsze wykorzystywanie knura i długość jego przydatności do rozrodu warunkują: prawidłowe utrzymanie, intensywność eksploatacji oraz odpowiednia dieta, obejmująca zbilansowaną, wysokojakościową mieszankę paszową.
 

Na sprawność knura, poza genetyką, ma wpływ wiele czynników. Nadmiar energii w dawce lub zbyt obfite żywienie skutkuje nadmiernym otłuszczeniem i zwiększeniem masy, co zmniejsza sprawność podczas krycia. Wysokie temperatury w lecie mogą hamować libido oraz pogarszać jakość nasienia. Pomocne w hamowaniu negatywnego wpływu stresu cieplnego mogą być zraszacze i suplementacja kwasem askorbinowym (wit. C). Upały, podwyższona ciepłota ciała, stany zapalne organizmu, a także zatrucie mikotoksynami mogą mieć również negatywny wpływ na jakość i ilość plemników.
 

Sztuczne unasiennianie

Znaczenie inseminacji rośnie wraz z intensyfikacją produkcji trzody chlewnej. Jej poprawne stosowanie pozwala na wydajniejszą pracę hodowlaną i lepsze wykorzystanie potencjału genetycznego trzody. W ostatnim czasie nastąpił duży postęp w dziedzinie analizy nasienia, jego konserwacji i gwarancji powtarzalnej jakości materiału. Knury produkują nasienie o wysokiej liczbie i koncentracji plemników w ejakulacie, mają duże możliwości magazynowania komórek rozrodczych, a cykl spermatogenezy trwa około ośmiu dni, dojrzewanie plemników natomiast około czterdziestu dni. Inseminacja pozwala na bardziej ekonomiczne gospodarowanie ejakulatem, szybszy i efektywniejszy rozwój hodowlany, dzięki szerszemu dostępowi hodowców do nasienia dobrych reproduktorów.
 

Podczas krycia naturalnego rozmiary knura mogą ograniczać jego dostępność dla wszystkich loch – niektóre mogą być zbyt drobne lub mieć za słabe kończyny, aby wytrzymać skok. Inseminacja niweluje ten problem. Pozwala również na szybkie wykrycie osobników z zaburzeniami rozrodu, ogranicza także ryzyko przenoszenia chorób, a to dzięki badaniom nasienia i ograniczeniu bezpośredniego kontaktu osobników.
 

Inseminacja, obok zalet, ma również wady, najczęściej wynikające z błędów i zależne od czynników zewnętrznych. Stosunkowo rzadko brak ciąży u lochy wynika ze słabej jakości nasienia użytego do inseminacji. Częściej problemy są skutkiem braku doświadczenia w rozpoznawaniu rui – zbyt wcześnie lub zbyt późno wykonany zabieg, niesprawdzenie odruchu tolerancji lub jego sztuczne wywołanie są źródłem niepowodzeń w rozrodzie. Powodem może być również uszkodzenie dróg rodnych lochy i kontakt nasienia z krwią, niewłaściwe przechowywanie materiału (w niestabilnej, zbyt niskiej lub zbyt wysokiej temperaturze, narażenie na działanie promieni słonecznych). Nieoczyszczenie warg sromowych lochy, używanie brudnego, niesterylnego katetera, niewłaściwe wprowadzenie pipety, a także przeprowadzanie zabiegu, kiedy locha jest zdenerwowana i pobudzona (np. przy nadmiernym hałasie w chlewni) także może wpłynąć negatywnie na efekty inseminacji.

Wybór optymalnej metody zapładniania jest jednym z czynników warunkujących maksymalne wykorzystanie potencjału stada. Zależy od preferencji producenta, jego wiedzy, doświadczeń, umiejętności, organizacji pracy i zarządzania inwentarzem. Powinien być przemyślany – usprawni rozród, zlikwiduje problemy, a w efekcie obniży koszty produkcji i zwiększy jej rentowność.
 

(mcz)

Materiał opublikowany w tygodnikach Wydawnictwa Promocji Regionu: CGD, CBR, CWA, CRY, CLI 2 lutego 2017 r.

zdjęcie: iStock.com