Gwałtowny spadek produkcji mleka czy utrata masy ciała mogą świadczyć o wystąpieniu ketozy. W zapobieganiu tej chorobie istotne znaczenie ma przestrzeganie zasad prawidłowego żywienia.

Wysoka wydajność mleczna krów stawia przed hodowcą niełatwe zadanie pokrycia zapotrzebowania na składniki pokarmowe. Bardzo często potrzeby te nie są w pełni zaspokojone. Warto więc w umiejętny sposób odczytywać sygnały wysyłane przez zwierzęta. Błędy żywieniowe prowadzą do chorób metabolicznych, takich jak ketoza. Choroba ta powstaje na skutek zaburzeń przemian energetycznych w organizmie krowy.

Odmiany choroby

Ketoza pierwotna spowodowana jest błędami żywieniowymi w okresie zasuszania. Prowadzą one do ujemnego bilansu energetycznego po wycieleniu. Drugą formą tej choroby jest ketoza wtórna, która występuje najczęściej na na skutek niedożywienia spowodowanego pojawieniem się innych chorób, takich np. jak: przemieszczenie trawieńca, zatrzymanie łożyska i zapalenie błon śluzowych macicy, mastitis, czy kulawizny. U wielu krów zaobserwować można także ketozę pokarmową. Pojawia się ona podczas skarmiania pasz opartych o źle zbilansowaną dawkę pokarmową lub skarmiania pasz zepsutych. Do ketozy dochodzi wówczas, gdy podaż energii pochodzącej z pasz jest niewystarczająca, by pokryć zapotrzebowanie wynikające z wysokiej produkcji mleka. Skutkuje to uruchomieniem rezerw energetycznych zmagazynowanych w tkance tłuszczowej zwierzęcia. Wkrótce następuje spadek poziomu glukozy we krwi, glikogenu w wątrobie oraz kwasu szczawiooctowego w mięśniach oraz wzrost poziomu wolnych kwasów tłuszczowych.

Objawy towarzyszące

Ketoza pojawia się zwykle po wycieleniu, kiedy krowa zaczyna w szybkim tempie zwiększać produkcję mleka. Ujemny bilans energetyczny prowadzi do wzrostu poziomu ciał ketonowych we krwi i moczu krowy. Związki te są usuwane z organizmu zwierzęcia wraz z moczem, mlekiem, wydychanym powietrzem oraz potem, co prowadzi do jeszcze większego deficytu energii w organizmie. Podstawowe objawy ketozy to przede wszystkim utrata apetytu. Wiąże się to z osłabionym przeżuwaniem, co w konsekwencji prowadzi do gwałtownego spadku produkcji mleka. Uruchomienie rezerw energetycznych pochodzących z tkanki tłuszczowej powoduje szybką utratę masy ciała. W wydychanym przez krowę powietrzu wyraźnie czuć zapach acetonu. Często występują zaparcia, a kał jest suchy i twardy. U krów nieleczonych występują objawy podobne do porażenia poporodowego. W skrajnych przypadkach dochodzi do zgonu zwierzęcia.

Profilaktyka i diagnoza

Pomocna w zdiagnozowaniu ketozy jest analiza składu mleka. U krów zagrożonych tą chorobą można zaobserwować wzrost poziomu tłuszczu oraz spadek poziomu białka w mleku. Profilaktyka ketozy rozpoczyna się już w momencie zasuszania. W tym okresie należy tak zbilansować dawkę pokarmową, aby nie doprowadzić do nadmiernego otłuszczania się krów. Istotne znaczenie ma także uzupełnienie dawki w składniki mineralne. Bardzo łatwo jest to osiągnąć stosując premiksy przeznaczone dla krów zasuszonych. W końcowej fazie zasuszenia (ok. 3 tygodnie przed wycieleniem) warto również zadbać o dodatek soli anionowych w dawce, które często są zawarte w premiksach przeznaczonych na ten okres. Ostatnie 3 tygodnie zasuszenia to również czas, w którym powinno się stopniowo wprowadzać pasze treściwe do dawki oraz kontrolować ich pobieranie przez zwierzęta. W dużych stadach warto utworzyć odrębną grupę technologiczną i przygotować dla niej osobny TMR. W okresie okołoporodowym szczególnego znaczenia nabiera również wprowadzenie do dawek dodatków wspomagających przemiany energetyczne, takich jak glikol propylenowy czy gliceryna. Na rynku dostępne są również gotowe pasze pełnoporcjowe przeznaczone specjalnie na okres okołoporodowy, cechujące się podwyższonym poziomem energii w stosunku do pasz przeznaczonych na późniejsze fazy laktacji.

(kw)

Materiał opublikowany w tygodnikach Wydawnictwa Promocji Regionu: CGD, CBR, CWA, CLI 19 listopada 2015

zdjęcie: Cliff/flickr.com