Krzyżowanie ras zwiększa produktywność

Producenci trzody chlewnej mają do wyboru dwie opcje chowu zwierząt – chów świń czysto rasowych lub zwierząt pochodzących z krzyżowania międzyrasowego. W tym drugim wypadku efektem jest heterozja.

W hodowli zwierząt czysto rasowych najczęściej spotykamy rasy mięsne, np. duroc czy pietrain. Coraz częściej słyszy się też o hodowlach zachowawczych świń rasy puławskiej i złotnickiej. Krzyżowanie międzyrasowe opiera się na wykorzystaniu kilku ras do stworzenia mieszańców, z których buduje się stado towarowe.
Przy łączeniu ras u osobników będących wynikiem krzyżowania pojawia się (pożądany w hodowli) efekt heterozji, czyli – najprościej rzecz ujmując – wybujałość mieszańców. Heterozja przejawia się: zwiększoną żywotnością, poprawą płodności, ogólnie zwiększoną produkcyjnością. To zjawisko odwrotne do depresji inbredowej (obniżenia wigoru zwierząt urodzonych z chowu wsobnego), powiązane ze wzrostem heterozygotyczności osobników otrzymanych w wyniku krzyżowania. Heterozja nie ujawnia się w równym stopniu dla wszystkich cech użytkowych. Najsilniej zaznacza się w odniesieniu do cech nisko odziedziczalnych, jak użytkowość rozpłodowa, a najsłabiej dla cech rzeźnych, które należą do wysoko odziedziczalnych.

W produkcji trzody chlewnej wyróżniamy dwa rodzaje heterozji. Pierwszy to heterozja indywidualna, występująca w miotach pochodzących z krzyżowania dwóch lub więcej czystych ras. Otrzymane prosięta mieszańcowe są zdrowsze, mają szybsze tempo wzrostu i lepiej wykorzystują paszę. Dzięki wyższej odporności lepiej przystosowują się do warunków środowiskowych, są silniejsze i lepiej się rozwijają. Użytkując lochy mieszańce mamy do czynienia z heterozją mateczną. Mioty pochodzące od takich loch są liczniejsze, prosięta mają szybsze tempo wzrostu. Matki mieszańce są uznawane za bardziej opiekuńcze i bardziej mleczne. Potwierdzają to przeprowadzone badania.

Opisane w pracy Grażyny Michalskiej* loszki mieszańcowe osiągnęły dojrzałość płciową o kilka-, kilkanaście dni wcześniej w porównaniu do loszek czysto rasowych, ponadto miały o prawie 10 proc. wyższą zdolność do zachodzenia w ciążę. Lochy mieszańce miały wyższą plenność, a prosięta przez nie urodzone wyższą masę ciała. Odchowane mioty były liczniejsze, straty prosiąt w czasie odchowu zmniejszyły się o 10-15 proc. Zwierzęta mieszańcowe przeznaczone na tucz miały wyższe przyrosty dobowe (4-7 proc. dla knurków i 2-5 proc. dla loszek). Ponadto knurki charakteryzowały się niższym zużyciem paszy na 1 kg przyrostu. Najczęściej użytkowane lochy mieszańcowe pochodzą ze skrzyżowania ras wielkiej białej polskiej i polskiej białej zwisłouchej, czyli dwóch ras matecznych. Następnie lochy te są inseminowane nasieniem knurów ras mięsnych (czysto rasowych bądź mieszańców dwóch ras). Otrzymujemy wtedy mieszańce trzy- lub czterorasowe.

Lochy mieszańcowe pozwalają na uzyskanie większych miotów, odsadzane prosięta są cięższe i silniejsze. Dzięki użyciu ras mięsnych jako komponentu ojcowskiego można liczyć na znaczną poprawę pokroju i mięsności tuczników. Jak widać, wprowadzenie w stadzie trzody chlewnej krzyżowania towarowego, dzięki występowaniu efektu heterozji pozwala na zwiększenie opłacalności produkcji. Wynika to głównie z większej plenności loch oraz poprawy cech tucznych i rzeźnych zwierząt dzięki udziałowi ras mięsnych.

(aw)

 

Cechy użytkowe Spodziewany wzrost wydajności na skutek heterozji (w procentach)
rozpłodowe 10‒15
tuczne 5‒10
rzeźne < 5
Podpis: 
Wzrost wydajności w wyniku działania efektu heterozji**
Wykorzystane publikacje:
* Michalska G., „Efekt heterozji w zakresie cech użytkowości rozpłodowej, tucznej i rzeźnej w krzyżowaniu dwurasowym prostym świń belgijskiej zwisłouchej z wielką białą polską i duroc”, „Rozprawy naukowe nr 76”, Akademia Techniczno-Rolnicza im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich, Bydgoszcz 1996
** Kondracki S. „Kiedy stosować krzyżowanie świń?”, „Hodowca Trzody Chlewnej”, nr 2, 2004
 
Materiał opublikowany w tygodnikach Wydawnictwa Promocji Regionu: CGD, CBR, CWA, CLI, CRY 7 kwietnia 2016
zdjęcie: Foptolia.com