Prawidłowy odczyn gleby to podstawa wydajności i opłacalności upraw. Jednak ponad połowę powierzchni użytków rolnych w Polsce stanowią gleby bardzo kwaśne i kwaśne, co oznacza, że stosowanie nawozów wapniowych jest wciąż niewystarczające.
 

To, jak będą rozwijały się rośliny zależy w dużej mierze od pH podłoża. Odczyn gleby warunkuje przyswajalność ważnych makro- i mikroelementów. O ile wapń nie pełni funkcji odżywczych w takim stopniu jak azot, fosfor czy potas, to jednak ma niebagatelne znaczenie dla fizycznych, chemicznych i biologicznych właściwości gleby. Przy kwaśnym odczynie bytowanie i rozwój istotnych dla prawidłowego funkcjonowania gleby mikroorganizmów, a co za tym idzie dla rozwoju roślin, jest utrudniony. Wapń ma również wpływ na skuteczność środków ochrony roślin.

Niestety, wielu rolników nie przywiązuje wagi do regulacji pH gleby. Mimo że ponad połowa użytków rolnych w Polsce to gleby kwaśne i bardzo kwaśne (w woj. kujawsko-pomorskim 20–40 proc., ale już w łódzkim, mazowieckim, podlaskim i podkarpackim to 61–80 proc.), to sprzedaż i stosowanie nawozów wapiennych są na bardzo niskim poziomie, w skali kraju nie przekraczając kilkudziesięciu kg na hektar.

Wapno – jakie i kiedy?

Przy nawożeniu wapnem należy wziąć pod uwagę wiele czynników. Różne kompleksy glebowe mają określoną tolerancję na zakwaszenie i wymagają określonego rodzaju wapna. Prawidłowe pH dla gleb lekkich, łatwo przepuszczalnych zaczyna się od 5,5, podczas gdy dla gleb średnich poziom ten wynosi 6,0. Przy glebach ciężkich, bardzo zwięzłych, granicą jest pH 6,5. Przy pH powyżej tych wartości wapnowanie powinno być ograniczone lub jest całkowicie zbędne.

Skuteczność zabiegu odkwaszania gleby zależy też od doboru odpowiedniego nawozu wapniowego. Spośród dostępnych w rolnictwie wyróżniamy trzy formy:

• wapno tlenkowe (CaO),

• wapno węglanowe (CaCO3),

• wapno dolomitowe.

Przed rozpoczęciem jakichkolwiek zabiegów należy przeprowadzić weryfikację odczynu i potrzeby wapnowania. Najlepiej jest wysłać próbki gleby do Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej, gdzie przeprowadzona zostanie dokładna, miarodajna analiza. Koszty takiego badania nie są wysokie (kilkanaście złotych za próbkę). Cenniki są dostępne w lokalnych ODR-ach i na stronie internetowej stacji.

Najszybszym działaniem odznacza się wapno tlenkowe, jednak należy uważać na to, gdzie się je stosuje. Nie zaleca się go na gleby lekkie, bo może zniszczyć próchnicę i pogorszyć strukturę gleby. W skrajnych przypadkach istnieje możliwość wywołania suszy fizjologicznej.

Wapno węglanowe o nieco wolniejszej reaktywności można stosować bez względu na rodzaj gleby. Wapno dolomitowe ma najmniejszą reaktywność i najniższą skuteczność w odkwaszaniu gleb, zawiera natomiast magnez, stąd jego popularność wśród rolników.

Prawidłowa aplikacja

O tym, kiedy i w jakich dawkach stosować nawozy wapniowe, decyduje wiele czynników. Poza pH gleby, istotny jest rodzaj nawozu i zawarty w nim wapń, w przeliczeniu na CaO (tlenek wapnia). Ważny jest też typ wapna nawozowego, oznaczany kodami od 01 do 09a (określającymi: ilość CaO, pochodzenie i stan fizyczny).

Większość gatunków roślin nie najlepiej toleruje wapnowanie gleby na krótko przed ich zasiewem. Wskazane jest więc, aby bezpośrednio po żniwach wapnować stanowiska, na których mają być uprawiane rośliny jare. Częstym błędem popełnianym przez rolników jest stosowanie wapna doraźnie. Ma to sens w zasadzie tylko w przypadku, gdy zabieg ten wykonuje się w początkowych fazach wegetacji i wyłącznie gdy odbywa się przy użyciu wapna kredowego.

Warunkiem prawidłowej regulacji pH jest także rozdzielne stosowanie wapna i innych nawozów, głównie organicznych (obornik, gnojowica itp.), ale także mineralnych. W przypadku azotu w formie amonowej spowoduje to jego ulatnianie w postaci amoniaku. Fosfor natomiast może uwstecznić się do formy nieprzyswajalnej. Dlatego stosowanie wapna powinno odbywać się najlepiej z dłuższym, kilkutygodniowym odstępem od innego nawożenia.

Zdrowotność roślin, wysoki stopień wykorzystania składników pokarmowych, a co za tym idzie potencjał plonotwórczy są szczególnie powiązane z pH gleby. Przeprowadzanie zabiegu wapnowania jest więc konieczne.
 

(ak)

Materiał opublikowany w tygodnikach Wydawnictwa Promocji Regionu: CGD, CBR, CWA, CLI, CRY 30 czerwca 2016

zdjęcie: Fotolia.com