Mikroorganizmy zasiedlające glebę uważane są często za najważniejszy czynnik decydujący o żyzności gleby i wysokości uzyskiwanych plonów. Odpowiadają za wiele procesów zachodzących w glebie, ich liczebność podlega ciągłym wahaniom i decyduje o zawartości próchnicy glebowej, której na większości obszarów w Polsce jest bardzo bardzo mało.
 

Czy w glebie kwitnie życie?

Odpowiedź na pytanie zadane powyżej powinna być twierdząca, jednak, niestety, nie zawsze tak jest. Intensyfikacja uprawy gleby, coraz większa chemizacja, zaniechanie płodozmianu oraz niekorzystne czynniki środowiskowe przyczyniają się do zubożenia życia biologicznego gleb. Dochodzi wówczas do wyjałowienia gleby, czyli drastycznego spadku liczebności organizmów glebowych. W glebach żyznych powinny dominować bakterie i promieniowce, zaś biomasa grzybów i pleśni powinna być mniejsza. Natomiast w glebach zdegradowanych sytuacja jest zupełnie odwrotna – na powierzchni jednego hektara ilość grzybów może sięgnąć nawet 15 ton, zaś dramatycznie niski może być poziom bakterii, ich masa może spaść do zaledwie 200 kilogramów.
 

Mikroorganizmy glebowe – niewidoczne, ale najważniejsze

Mikroorganizmy glebowe, w tym bakterie, zwiększają efektywność nawożenia mineralnego i działania środków ochrony roślin. Ponadto pełnią wiele ważnych funkcji:

– uczestniczą w obiegu pierwiastków,

– biorą udział w procesach glebotwórczych i próchnicotwórczych,

– mineralizują materię organiczną,

– przeciwdziałają erozji gleb i tworzą jej właściwą strukturę,

– oczyszczają glebę z niebezpiecznych związków,

– konkurują o pokarm z patogenami, zatem zmniejszają populację niebezpiecznych grzybów.

Najlepszym środowiskiem do rozwoju bakterii jest strefa, w której rozwijają się korzenie roślin.
 

Bakterie na ratunek glebie

Stosując specjalne szczepy bakterii można poprawić właściwości gleby i przywrócić jej równowagę biologiczną. Jedną z bardziej wartościowych jest Bacillus subtilis, czyli laseczka sienna.

Bakteria tego rodzaju występuje naturalnie w przyrodzie. Jest saprofitem, rozkładającym związki organiczne pochodzenia roślinnego. Ma zdolność wytwarzania antybiotyków i aminokwasów. Szczep ten produkuje siderofory, które wiążą jony żelaza i nie pozwalają na ich pobieranie przez organizmy patogenne. Ich obecność w strefie korzeniowej chroni rośliny przed wieloma chorobami. Bakteria ta, oprócz wpływu na poprawę struktury gleby, redukuje ilość chorobotwórczych organizmów, poprawiając stan fitosanitarny plantacji. Niezwykle ważnym aspektem działania bakterii jest udostępnianie roślinom zablokowanych związków mineralnych. Bacillus subtilis jest bardzo odporna na niekorzystne warunki w środowisku glebowym.
 

Bakterie a dostępność pierwiastków

Składniki pokarmowe stosowane w nawozach mineralnych są dostępne dla roślin w ilości od kilkunastu do maksymalnie 60%. Reszta zostaje związana przez kompleks glebowy w nieprzyswajalne dla roślin związki. Okazuje się, że gleba może być zasobna w składniki pokarmowe, jednak ich dostępność dla roślin jest niewielka. Idealnym przykładem jest tutaj fosfor. Formą pobieraną przez rośliny jest tylko jon fosforanowy H₂PO₄^-, który często wchodzi w trudno rozpuszczalne związki z jonami żelaza, glinu, wapnia czy magnezu. Jest to zjawisko uwsteczniania fosforu. Stosując szczepy bakterii Bacillus możemy odzyskać kilkanaście procent zablokowanych pierwiastków. Według badań zastosowanie bakterii zwiększa ilość przyswajalnego fosforu nawet o 30%. Dzieje się tak ponieważ bakterie mają zdolność przemiany trudno rozpuszczalnych związków mineralnych do form łatwo dostępnych dla roślin. Ponadto uwalniają też składniki pokarmowe ze złożonych związków organicznych. Poprzez metabolizowanie materii organicznej wpływają na skrócenie czasu jej mineralizacji, tym samym rośliny szybciej mogą wykorzystać składniki zawarte w nawozach naturalnych czy słomie. Bakterie Bacillus wytwarzają hormony i enzymy, które pozwalają roślinom lepiej się ukorzenić i sprawniej pobierać składniki pokarmowe. Zasiedlając strefę korzeniową roślin wytwarzają związki pozwalające na przywrócenie nie tylko trudno przyswajalnych formy fosforu, ale także azotu, potasu, manganu i żelaza.
 

Bakterie z rodzaju Bacillus są jednym z najciekawszych szczepów bakterii, które można wykorzystać do poprawy życia biologicznego i żyzności gleby. Użycie biopreparatów zawierających ww. mikroorganizmy pozwala przywrócić glebie równowagę biologiczną i zdolności samoregulacyjne. Bakterie wpływają także na poprawę efektywności nawożenia oraz udostępniają roślinom zablokowane pierwiastki z zasobów glebowych. W efekcie tego typu preparaty pozwalają podnieść dostępność składników pokarmowych, a dzięki temu uzyskiwać wyższe i bardziej stabilne plony.