Świadomy hodowca zdaje sobie sprawę, jak ważne jest odpowiednie zbilansowanie dawki pokarmowej dla zwierząt. Dotyczy to zarówno białek, węglowodanów czy tłuszczów, jak i witamin oraz minerałów.

 

Zawartość witamin i minerałów w samych paszach zazwyczaj nie wystarcza do pokrycia zapotrzebowania zwierząt o wysokich wydajnościach (np. jest odpowiednia dla krowy o wydajności ok. 2500-3000 l, a obecnie wydajność większości krów mlecznych jest co najmniej dwukrotnie wyższa). Dlatego tak ważna jest suplementacja.
 

Makroelementy
 

Wapń (Ca) jest składnikiem mineralnym niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania zwierząt. Aż 98 proc. tego pierwiastka znajduje się w kościach. Jego wysoka zawartość w paszy jest ważna szczególnie dla młodych zwierząt w okresie intensywnego wzrostu. Krowom w czasie laktacji również należy zwiększyć podaż tego pierwiastka, ponieważ niezbędny jest (i to w dużych ilościach) do produkcji mleka. Wapń uczestniczy w metabolizmie składników pokarmowych, w procesie krzepnięcia krwi, wpływa na pobudliwość nerwową. Wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego zależy od obecności fosforu i witaminy D3.

Deficyt wapnia objawia się spowolnieniem wzrostu i występowaniem krzywicy u młodych zwierząt (cieląt i prosiąt), a u starszych odwapnieniem i łamliwością kości. Niedobór powoduje też zaburzenia rytmu serca, pracy mięśni i nerwów. W przypadku krów mlecznych, zaburzenia gospodarki wapniowej prowadzą do zwiększenia częstotliwości występowania porażenia poporodowego czy zatrzymania łożyska.
 

Fosfor (P) występuje głównie w kościach (ok. 80 proc.) oraz we krwi. Jest składnikiem związków takich jak fosfolipidy i fosfoproteiny. Jako składnik ATP (adenozyno-5’-trifosforanu) i ADP (adenozyno-5’-difosforanu) uczestniczy w przemianach energetycznych. Niedobory, oprócz krzywizn i spowolnionego wzrostu, mogą negatywnie wpływać na przemianę materii i pogarszać wyniki rozrodu.
 

Magnez (Mg), podobnie jak wapń i fosfor, występuje głównie w kościach (ok. 60 proc.). Jako aktywator wielu enzymów uczestniczy w przemianie materii, oddychaniu komórkowym czy syntezie białek. Skutkiem niedoboru są zaburzenia układu nerwowego objawiające się nadpobudliwością i skurczami mięśni. U krów intensywnie wypasanych na młodych pastwiskach niedobór magnezu powoduje występowanie tężyczki pastwiskowej.
 

Sód (Na), potas (K), chlor (Cl) znajdują się przede wszystkim w komórkach i płynach ustrojowych. Sód i potas wpływają na zachowanie odpowiedniego ciśnienia osmotycznego, co warunkuje prawidłowy przepływ substancji odżywczych i wody do i z komórek. Chlor jest składnikiem kwasu żołądkowego, więc ma bezpośredni wpływ na trawienie. Wszystkie trzy odpowiadają za prawidłowe funkcjonowanie gospodarki elektrolitowej. Deficyt któregokolwiek z tych pierwiastków skutkuje zmniejszeniem apetytu, zahamowaniem wzrostu i spadkiem wydajności zwierząt.
 

Mikroelementy
 

Żelazo (Fe) jest składową hemoglobiny oraz uczestniczy w procesach krwiotwórczych w szpiku kostnym. Choć zapotrzebowanie na ten pierwiastek nie jest duże, jego suplementacja jest bardzo ważna. Duże lub długotrwałe niedobory żelaza prowadzą do występowania anemii. Środowisko zasadowe pogarsza wchłanianie żelaza, a nadmiar wapnia w diecie dodatkowo obniża jego absorpcję. Najbardziej narażone na niedobory żelaza są prosięta ssące, ponieważ jego zawartość w mleku loch jest niewystarczająca, dlatego należy podawać im odpowiednie preparaty z żelazem.
 

Miedź (Cu) występuje w wielu tkankach i narządach. Bierze udział w procesach antyoksydacyjnych, chroniąc organizm przed wolnymi rodnikami. Dodatkowo wchodzi w skład enzymu – ceruloplazminy – wpływającego na syntezę hemoglobiny. Niedobory prowadzą do anemii, zahamowania wzrostu i łamliwości kości, a także zaburzeń w rozrodzie.

Jod (I) występuje głównie w tarczycy i odpowiada za jej prawidłowe działanie. Wchodzi w skład hormonów przez nią wydzielanych, wpływających na prawidłową przemianę materii i rozród. Niedobór objawia się przerostem gruczołu tarczycy, czyli tzw. wolem, powoduje zahamowanie wzrostu i zaburzenia rozrodu.
 

Kobalt (Co) jest składnikiem witaminy B12 – cyjanokobalaminy i enzymów uczestniczących w syntezie białek. Jego braki prowadzą do powstawania anemii, szczególnie u młodych zwierząt, które stają się apatyczne, chudną i słabną.
 

Cynk (Zn) występuje niemal we wszystkich tkankach i narządach. Jest składnikiem enzymów, wpływa na wydzielanie insuliny stabilizującej poziom glukozy we krwi. Niedobory cynku powodują zmniejszenie tempa wzrostu, zaburzenia w rozrodzie, spowolnienie gojenia ran i zmiany na skórze, jak również spadek odporności. Tlenek cynku jest powszechnie stosowany w profilaktyce biegunek, szczególnie u młodych zwierząt.
 

Mangan (Mn) występuje w szkielecie i niektórych narządach. Jego braki mogą powodować zahamowanie wzrostu, pogorszenie płodności, ciche ruje, osłabienie odporności. Na niedobory bardziej narażone są świnie niż krowy czy konie.
 

Selen (Se) wchodzi w skład wielu białek (selenoprotein) i uczestniczy w prawidłowym przebiegu odpowiedzi immunologicznej. Wspólnie z witaminą E ma duży wpływ na płodność. Niedobór powoduje dystrofię mięśni, obniżenie odporności i zaburzenia w rozrodzie.

Oprócz odpowiednio zbilansowanych dawek minerałów, ważna jest również ich przyswajalność i dostępność dla organizmu. Organiczne formy cynku, manganu czy miedzi (tzw. chelaty) są lepiej przyswajalne niż formy nieorganiczne (pochodzące m.in. z tlenków), dlatego zastosowanie ich nawet w mniejszych ilościach niż form nieorganicznych pozwala na uzyskanie lepszego efektu.
 

Na witaminach i minerałach nie warto oszczędzać. Zakup wysokiej jakości premiksu zaprocentuje, bo tylko zdrowe zwierzęta są w stanie osiągnąć najwyższe wydajności i przyrosty.
 

(aw)

Materiał opublikowany w tygodnikach Wydawnictwa Promocji Regionu: CGD, CBR, CWA, CRY, CLI 4 sierpnia 2016 r.

zdjęcie: Fotolia.com