Do niedawna materiał siewny rzepaku zaprawiany był środkami owadobójczymi zawierającymi neonikotynoidy. Niestety, od trzech lat obowiązuje zakaz ich stosowania, dlatego plantatorzy borykają się z ogromnym problemem zwalczania szkodników, również jesienią.

Do szkodników rzepaku należą m.in. gnatarz rzepakowy, pchełka rzepakowa, miniarka kapuściana, chowacz galasówek, śmietka kapuściana, mszyca kapuściana. W tym sezonie zaobserwowano większą presję kolejnych gatunków, jak tantniś krzyżowiaczek (na zdjęciu), bielinek kapustnik czy mączlik szklarniowy.

Żarłoczne larwy

Najszybciej atakującym uprawy szkodnikiem jest pchełka rzepakowa, która rozpoczyna żerowanie na wschodzących roślinach. Próg szkodliwości to 2–3 chrząszcze na metr bieżący rzędu rzepaku. Największym niebezpieczeństwem jest jesienne żerowanie larw w wierzchołkowej części rośliny, ponieważ wygryzają one i drążą korytarze w głównych nerwach liści, ogonkach i pędach.

W przypadku gnatarza rzepakowego próg szkodliwości to jedna larwa na jednej roślinie. Największą szkodliwością charakteryzują się larwy, żerujące na liściach. W większym nasileniu mogą zjadać całe liście, powodując gołożery. Dla upraw rzepaku w okresie jesiennym groźne są również larwy miniarki kapuścianej. Wyżerają miękisz z liści, które strefowo przybierają kolor biały. Dotychczas miniarki szczególnie nie zagrażały rzepakowi. Próg szkodliwości to 30 proc. uszkodzonych liści.

Chowacze galasówki nalatują pola rzepaku już w sierpniu. Znoszą jaja przy szyjce korzeniowej rzepaku – larwy wgryzają się w nią, po czym pojawiają się na niej charakterystyczne narośla, galasy. Czasem żerowanie tego szkodnika jest mylone z kiłą kapusty, ale łatwo to sprawdzić. W przypadku chowacza w galasach znajdziemy zawsze larwy. Próg szkodliwości to 2–3 chrząszcze na 1 m kw.

Mszyce kapuściane, podobnie jak inne gatunki mszyc, wysysają soki z roślin, osłabiając ich kondycję. Progiem szkodliwości są 2 kolonie na 1 m kw. na brzegu pola.

Śmietka najgroźniejsza

Zdecydowanie najgroźniejszym szkodnikiem dla rzepaku jesienią jest śmietka kapuściana. To muchówka, dlatego jej pojawienie się trudno zaobserwować.

Do określenia nalotów śmietki bardzo pomocne są żółte naczynia. Progiem szkodliwości jest jedna muchówka w żółtym naczyniu w ciągu 24 godz. Muchówka śmietki nalatuje pola rzepaku przez całą jesień. Znosi jaja na powierzchni gleby w pobliżu roślin rzepaku lub na samych roślinach. Po kilku dniach wylęgają się larwy – żerują wewnątrz korzenia, przerywając wiązki przewodzące. Uszkodzony rzepak nie jest w stanie czerpać wody z głębszych warstw gleby. Śmietka w znacznym stopniu przyczyniła się do słabego przezimowania rzepaku zimą 2015/16. Osłabione przez nią rośliny są bardzo wrażliwe na suszę. Uszkodzony system korzeniowy powoduje, że rośliny pobierają znacznie mniej składników pokarmowych, przez co plon jest dużo niższy.

Pozostałe gatunki szkodników żerujących w rzepaku do niedawna występowały sporadycznie, nie przekraczając ekonomicznego progu szkodliwości. Larwy bielinka kapustnika i tantnisia krzyżowiaczka mogą zjadać całe liście rzepaku. Z kolei mączlik szklarniowy to niewielka biała ćma, która pod spodem liścia składa jaja w charakterystycznych okółkach. Okółki te znacznie ograniczają fotosyntezę. Uwaga! Czasem występowanie mączlika szklarniowego bywa mylone z objawami suchej zgnilizny kapustnych.

Brak rozwiązań

Pomimo wielkiego zagrożenia ze strony szkodników jesiennych atakujących plantacje rzepaku, brakuje zarejestrowanych, skutecznych i długo działających rozwiązań insektycydowych.

Największym problemem jest deficyt zarejestrowanych insektycydów na najgroźniejszego szkodnika – śmietkę kapuścianą. W przypadku wystąpienia innych gatunków, dopuszczone jest stosowanie preparatów z grupy pyretroidów. Niestety, nie działają one długo, dlatego w okresie jesiennym podstawą utrzymania plantacji w dobrej kondycji i wolnej od uszkodzeń jest codzienna obserwacja pola.

(mt)
 

Materiał opublikowany w tygodnikach Wydawnictwa Promocji Regionu: CGD, CBR, CWA, CRY, CLI 29 września 2016 r.

zdjęcie: archiwum Agrolok Sp. z o.o., fotografia przedstawia tantnisia krzyżowiaczka