Trwały postęp wzrostu wydajności mlecznej zależy od poprawy struktury genetycznej stada. Można to osiągnąć, wprowadzając jałówki i pierwiastki o pożądanych cechach lub stosując krzyżowanie wypierające i ostrą selekcję w stadzie. Ten drugi sposób wymaga wyboru odpowiedniego buhaja.
 

Oba ww. sposoby są skuteczne, ale ten pierwszy, mimo szybkich efektów, jest dużo droższy. Krzyżowanie wypierające to zdecydowanie tańszy wariant, wymaga jednak precyzyjnego programu hodowlanego i jest czasochłonny.

Hodowca, wybierając buhaja, powinien w pierwszej kolejności określić cel hodowlany. By poprawić wydajność mleczną, do kojarzeń kierowane są buhaje, których córki były znacznie lepsze od rówieśnic pod względem wydajności mleka i jego parametrów.
 

Kryteria wyboru

Firmy nasienne mają szeroką ofertę. Priorytetem przy wyborze nie powinna być jedynie wysoka pozycja buhaja w rankingu, należy również zwracać uwagę na inne elementy. Do najważniejszych z nich zalicza się:

• łatwość wycieleń – wybór rozpłodnika znacznie wyróżniającego się pod względem tej cechy daje wysokie prawdopodobieństwo łatwego porodu u pokrytej nim krowy. Taki buhaj idealnie nadaje się do krycia jałowic i krów o mniejszym kalibrze lub też takich, u których cały czas występują problemy z wycieleniem;

• długowieczność – indeks długowieczności określa, jak długo użytkowane są córki danego buhaja w porównaniu z potomstwem innych byków;

• szybkość wydajania – na wartość tego czynnika mają wpływ takie cechy, jak: położenie wymienia, długość strzyków i ich ustawienie, postawa nóg tylnych oraz kąt racic. Cecha ta ma znaczenie wówczas, gdy krowy doją się zbyt długo (to istotne podczas doju grupowego na halach udojowych), jednak należy pamiętać, że zbytnie skracanie czasu doju może powodować wzrost skłonności do występowania stanów zapalnych wymion;

• temperament – kolejna ważna cecha, która powinna być brana pod uwagę w hodowlach, gdzie zwierzęta są zbyt ruchliwe i agresywne, przez co wprowadzają niepokój w stadzie i stwarzają problemy podczas codziennej obsługi (dój itp.);

• płodność córek – w praktyce o skuteczności rozrodu decyduje przede wszystkim środowisko i żywienie, co w efekcie ogranicza wpływ buhaja na tę cechę, niemniej jednak warto zwracać uwagę na rozpłodniki, których córki znacząco wyróżniają się pod względem rozrodu na tle rówieśniczek po innych ojcach.
 

Skład mleka

Wydajność mleczna to zapewne najważniejszy parametr opłacalności produkcji mleka, duże znaczenie ma również długość użytkowania krów w stadzie, czyli żywotność. Coraz większą uwagę przykłada się też do składu mleka – mleczarnie w cennikach skupu podnoszą wartość suchej masy, dotyczy to przede wszystkim białka. Chcąc poprawić skład mleka pod tym kątem, hodowcy mogą wykorzystywać do krycia krów buhaje określane jako serowarskie. Geny białek mleka wpływają na przydatność technologiczną surowca, a mleczarnie premiują dostawców za mleko o wysokiej zawartości białek pożądanych w przetwórstwie. Za najlepszy marker tej cechy uważa się gen kappa-kazeiny, który gwarantuje wzrost zawartości białka kazeinowego. Buhaje wyróżniające się tą cechą będą oznaczone w katalogach symbolem BB i AB.

Selekcja genomowa

Nowością na rynku nasienia jest wycena genomowa buhajów, których wartość oceniana jest na podstawie analizy genów (indeks gPF). Atutem tej metody jest dostępność nasienia młodych (rocznych) buhajów, wyselekcjonowanego pod względem wysokiej wartości hodowlanej. To olbrzymi krok naprzód w postępie hodowlanym.
 

Krzyżowanie międzyrasowe

W przypadku krzyżowania bydła różnych ras mlecznych możliwe jest uzyskanie w krótkim czasie poprawy wydajności i zdrowotności stada dzięki występowaniu efektu heterozji (wybujałości mieszańców). Należy jednak pamiętać, że efekt ten silnie uwidacznia się szczególnie w pierwszym pokoleniu, a w kolejnych stopniowo zanika i w efekcie stado tworzą zwierzęta o bardzo mocno zróżnicowanym fenotypie.

(pm)

Materiał opublikowany w tygodnikach Wydawnictwa Promocji Regionu: CGD, CBR, CWA, CRY, CLI 9 marca 2017 r.

zdjęcie: Archiwum własne