Choroby podstawy źdźbła zbóż

Nasilenie chorób podstawy źdźbła znacząco wzrosło, gdy ponad 70% w strukturze zasiewów zajęły zboża. Patogeny mogą przetrwać w glebie nawet do 3 lat.

Wraz z ruszeniem wegetacji może okazać się, że część roślin dotknięta jest schorzeniami podstawy źdźbła, które zawsze są niebezpieczne dla upraw. Nazywane są czasem chorobami płodozmianowymi lub podsuszkowymi. Do najgroźniejszych należą: łamliwość podstawy źdźbła, fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła, zgorzel podstawy źdźbła i ostra plamistość oczkowa.

Do namnażania grzybów patogenicznych doprowadziła częsta uprawa zbóż po sobie. Sporym utrudnieniem w walce z nimi jest brak fungicydów o wysokiej skuteczności. Patogeny mogą przetrwać w glebie nawet do 3 lat. Na choroby podstawy źdźbła najsilniej narażona jest pszenica, a najmniej żyto. Wiele zależy także od pogody – w latach wilgotnych zazwyczaj zauważa się większe porażenie.

Największe straty


Zgorzel podstawy źdźbła może obniżyć plon nawet o 75%. Tak wysokie zniszczenia spowodowane są atakiem patogena na korzenie siewek. Wywołuje to osłabienie roślin, a następnie ich zamieranie. Rozwojowi choroby sprzyja uprawa zbóż w następstwie po sobie – zwłaszcza na glebach lekkich. Fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła poraża korzenie oraz źdźbła, ale uszkadza je nieznacznie. Może jednak powodować spadki plonu dochodzące do 50%. Aktualnie choroba ta najczęściej atakuje zboża uprawiane w monokulturze. Powszechnie występujące fungicydy w jej przypadku nie zawsze są w pełni skuteczne.

Podobne objawy


Łamliwość podstawy źdźbła występuje obecnie nieco rzadziej, niż pozostałe choroby podsuszkowe. Najlepiej rozwija się na glebach ciężkich, wilgotnych, słabo przepuszczalnych i może powodować spadki plonu do 30%. Małe, soczewkowate plamy na pochwie liściowej starszych liści to pierwsze oznaki wskazujące na obecność łamliwości. Pod koniec wegetacji szkody poczynione przez patogen widać już w pełni. Zboże łatwo wylega, mimo stosowania regulatorów wzrostu, a kłosy są białe, bez ziarna. Spowodowane jest to przerwaniem wiązek przewodzących między korzeniem a źdźbłem.

Ostra plamistość oczkowa niszcząca plony, często przypomina łamliwość podstawy źdźbła. Zazwyczaj nie powoduje ona większych szkód, ale jest bardzo trudna do zwalczenia. Nie można jej pokonać środkami z grupy benzoimidazoli i obecnie żaden fungicyd nie zwalcza tej choroby. Przed ostrą plamistością oczkową w dużym stopniu zabezpiecza zaprawa nasienna zawierająca takie substancje aktywne jak: fludioksonil, sedaksan, difenokonazol.

Zapobieganie


Zarówno ostra plamistość oczkowa, jak i łamliwość podstawy źdźbła, mimo poprawnego stosowania płodozmianu, należą do coraz bardziej powszechnych schorzeń. Choroby podstawy źdźbła bardzo często przenoszone są już z ziarnem, które jest słabo chronione przed grzybami z rodzaju Fusarium spp. Na porażenie przez choroby podsuszkowe duży wpływ ma także uprawa roli. W systemie uprawy bezorkowej presja jest znacząca. Najwyższa wystepuje przy siewie bezpośrednim, niższa przy uprawie bezorkowej. Zboża mogą być atakowane przez choroby podstawy źdźbła przez cały okres wegetacyjny. Infekcje jesienne i wczesnowiosenne powodują przerzedzenie łanu, częste wyleganie i gorsze wypełnienie ziarna. Późnowiosenne porażenia znacznie obniżają elementy struktury plonu. Nasilenie chorób podstawy źdźbła jest związane z wadliwym działaniem mikroorganizów rozkładających resztki roślinne w strefie korzeniowej roślin.

W ograniczaniu rozwoju chorób płodozmianowych najważniejsza jest racjonalna uprawa zbóż i stosowanie co najmniej 2-letniej przerwy w uprawie pszenicy na danym polu. Ważna jest również odpowiednia i staranna uprawa roli. Należy także pamiętać o zaprawianiu ziarna, a na końcu o stosowaniu fungicydów. Warto także mieć na uwadze fakt, że zaprawy nasienne i fungicydy nie zapewniają pełnej ochrony przed tymi patogenami. Choroby podstawy źdźbła w znacznym stopniu ograniczyć może owies.

(mf)

Materiał opublikowany w tygodnikach Wydawnictwa Promocji Regionu: CGD, CBR, CWA, CLI 30 kwietnia 2015
zdjęcie: kaboompics/pixabay.com