Jednym z największych problemów w uprawie buraka cukrowego jest występowanie mątwika burakowego, pasożyta wyjątkowo trudnego do zwalczania. Do gatunków żywicielskich tego nicienia należą też: rzepak, gorczyca (odmiany nieodporne), brukiew i kapusta.
 

Mątwik burakowy (Heterodera schachtii) to nicienie glebowe pasożytujące w korzeniach roślin komosowatych i kapustnych. Dorosłe samice mają kształt owalny (zbliżony do cytryny) i długość do 1,1 mm, a samce są nieco dłuższe (do 2 mm) i podłużne. Korzenie zasiedla tzw. larwa inwazyjna drugiego stadium. Po ostatniej wylince larwa – jako dorosła samica zdolna do rozrodu – rozrywa tkankę korzeniową i większość jej ciała wypchnięta zostaje na zewnątrz, gdzie dochodzi do zapłodnienia jaj (pozostają wewnątrz). Po jakimś czasie samica zamiera, a jej ciało osłania zapłodnione jaja (cysta) do czasu, gdy na polu pojawi się roślina żywicielska, której rozwój korzeniowy spowoduje wylęg nicieni. Atak następuje na przełomie czerwca i lipca. Cysty mogą przetrwać w ziemi nawet kilka lat, dlatego mątwik należy do pasożytów bardzo trudnych do zwalczania.
 

Charakterystyczne przy porażeniu korzeni nicieniami jest wytworzenie tak zwanej brody korzeniowej (dużej liczby korzeni bocznych). Młode rośliny mogą zamierać, natomiast starsze więdną i nie budują masy korzeniowej. Objawem porażenia jest placowe więdnięcie i wypadanie roślin na polu.
 

Porażenie Heterodera schachtii jest najczęściej wynikiem zaniechania odpowiedniego płodozmianu oraz uprawy w krótkich odstępach czasu gatunków, które mogą być żywicielami pasożyta. Jego występowaniu sprzyja też obecność chwastów takich jak tobołki polne i tasznik pospolity.
 

Obecnie nie ma opcji taniej i skutecznej walki chemicznej z tym agrofagiem. Jednym z efektywnych sposobów pozbycia się mątwika jest natomiast uprawa w międzyplonach ścierniskowych roślin mątwikobójczych. Należą do nich niektóre odmiany gorczycy białej. Gorczycę należy wysiać w ilości 13–17 kg/ha w terminie do 14 września, bezpośrednio po uprawie, w wilgotną glebę. Pod koniec wegetacji międzyplon powinien osiągnąć około 40–50 cm wysokości. Uzyskaną masę zieloną można przyorać na zielony nawóz lub pozostawić do wiosny i wysiać nasiona buraka w mulcz z gorczycy.
 

Uprawa gorczycy mątwikobójczej przyczynia się do ograniczenia liczebności nicieni w glebie o 30-50 procent. W sprzyjających warunkach, przy długim okresie wegetacji i zastosowaniu nowoczesnych odmian, redukcja cyst nicieni w glebie może wynieść nawet 90 procent. Aby jednak osiągnąć taką skuteczność w zwalczaniu mątwika, materiał siewny gorczycy należy kupować tylko z pewnego źródła. Ryzykowne jest stosowanie zwykłej odmiany gorczycy lub odmiany mątwikobójczej, ale reprodukowanej dłużej niż przez 2–3 lata. Takie działanie wywołuje skutek odwrotny do oczekiwanego, doprowadzając do wzrostu liczebności cyst w glebie (co odbije się spadkiem plonu buraków) i zainfekowania jej na długie lata.

Poza burakiem cukrowym, mątwik atakuje wiele gatunków roślin uprawnych, między innymi rzepak ozimy i kapustę. Z tego względu warto stosować gorczycę mątwikobójczą wszędzie tam, gdzie w płodozmianie często występują rośliny żywicielskie. Warto pamiętać, że siejąc międzyplon z gorczycy mątwikobójczej jednocześnie poprawiamy strukturę gleby i stosunki wodno-powietrzne. Wprowadzamy też do gleby materię organiczną, która zwiększa jej żyzność. Zatem zachowujemy wszystkie korzyści dla gleby wynikające ze stosowania międzyplonów, jednocześnie zwalczając niebezpiecznego mątwika.
 

(kb)

Materiał opublikowany w tygodnikach Wydawnictwa Promocji Regionu: CGD, CBR, CWA, CRY, CLI 4 sierpnia 2016 r.

zdjęcie: Fotolia.com