Polska leży w strefie klimatu umiarkowanego – przejściowego. Charakteryzuje się on zmienną pogodą, z możliwymi odstępstwami, takimi jak np. łagodne zimy, chłodne lata. Wczesnowiosenne przygruntowe przymrozki mogą być corocznym problemem. Nękają one uprawy nawet w maju, a czasem także w czerwcu. W praktyce przyczyną przymrozków są wyże nad północno-wschodnią Europą ściągające zimne polarne masy powietrza. Obawiają się ich zarówno rolnicy, jak i sadownicy oraz warzywnicy.

Postrach upraw

W uprawach ogrodniczych i sadowniczych rzeczywiście mogą one negatywnie oddziaływać na przyszłe plony. Wiele drzew w tym okresie kwitnie, a warzywa wrażliwe na przymrozki zaczynają wschodzić. W przypadku rolników obawy nie zawsze są jednak uzasadnione. Niskie temperatury stanowią co prawda stres dla roślin, ale nie oznaczają konieczności likwidacji plantacji. Poza tym ryzyko wymarzania jest uzależnione od mikroklimatu danego terenu, fazy rozwojowej rośliny, odmiany, wahań temperatury między dniem a nocą oraz innych czynników stresowych.

Przymrozki mogą zniszczyć uprawy soi, prosa czy gryki, dlatego te rośliny wysiewa się najpóźniej. W pozostałych roślinach szkody nie są tak poważne, ze względu na duże możliwości regeneracji. W najpopularniejszych uprawach, jakimi są zboża, majowe przymrozki praktycznie nie stanowią dużego zagrożenia, chyba że w ciągu kilku poprzedzających dni roślina była podatna na stres tj. susza, aplikacja herbicydów. Spośród zbóż na przymrozki najbardziej wrażliwy jest jęczmień, dlatego zasiewy tego gatunku powinny być opóźnione w stosunku do owsa czy pszenicy jarej. W jęczmieniu ozimym przymrozki hamują wzrost oraz mogą uszkadzać liście. Pozostałe gatunki zbóż ozimych i jarych znacznie lepiej znoszą okresowe chłody.

Mróz nie straszny

Dużą popularnością w Polsce cieszy się kukurydza. Roślina ta również dobrze radzi sobie z przymrozkami. Zazwyczaj w tym czasie kukurydza wschodzi lub ma już 2-4 liście. W tym okresie przymrozki do -5 stopni zwykle nie stanowią problemu. Liście mogą wymarzać, ale jeżeli przetrwa stożek wzrostu, kukurydza ma zdolność regeneracji, czyli budowy nowych liści. Stożek wzrostu w kukurydzy jest umieszczony w glebie do fazy 6 liścia.

Dobrą tolerancję na wiosenne przymrozki mają także rośliny okopowe, najpopularniejsze na naszych polach: ziemniak i burak cukrowy. Burak cukrowy w czasie wschodów wytrzymuje spadki temperatury do -3°C, a po wykształceniu liścia właściwego do -7°C. Duże możliwości regeneracji wykazuje także ziemniak. Całkowite zniszczenie plantacji następuje dopiero w momencie zmarznięcia bulw. Zmarznięte liście mogą być zastąpione nowymi. Stanowi to jednak dłuższy proces, dlatego mimo wszystko należy chronić liście ziemniaka przez przymrozkami, np. obsypując je ziemią czy okrywając agrowłókniną.

Rzepak i bobowate

W okresie przymrozków najczęściej kwitnie rzepak ozimy. W tego rodzaju plantacjach chłodna aura może przyczynić się do znacznego spadku plonu. Pąki i kwiaty marzną, pędy wyginają się w kształcie litery "S". Łuszczyny nie zostają wytworzone lub są drobne i często nie zawierają nasion. Dodatkowo pod wpływem spadków temperatury poniżej 0°C pękają pędy, co sprzyja wnikaniu chorób w głąb roślin. Rzepak zwykle jednak dobrze się regeneruje. Dobrą odporność na przymrozki mają bobowate grubonasienne, takie jak grochy, bobik, łubiny (poza soją). Rośliny te znoszoną przymrozki nawet do -8°C.

Należy jednak pamiętać, że zakresy tolerowanych temperatur mogą być indywidualne dla każdej uprawy. W zagłębieniach terenu przy gruncie mogą występować znacznie niższe temperatury, niż prognozowane. W przypadku wysokiej temperatury podczas dnia, wrażliwość na przymrozki rośnie.

Sporo zależy również od odmiany. Dlatego decydując się na uprawę danej rośliny powinnyśmy uzależnić termin siewu od charakterystyki danego pola, gatunku, odmiany. Po wschodach roślin można je wzmacniać m.in. odżywkami, aby zwiększyć ich odporność. Można również ubezpieczyć uprawy. Po wystąpieniu stresu nasze pole manewru jest mniejsze i trudniejsze, dlatego dbajmy o nasze uprawy przed, a nie po wystąpieniu szkód.

(mf)

Materiał opublikowany w tygodnikach Wydawnictwa Promocji Regionu: CGD, CBR, CWA, CLI 14 maja 2015

zdjęcie: jennydowning/flickr.com